سیلاب زودگذر بهار امسال خساراتی فراتر از تخریب واحدهای مسکونی و زیرساخت های اقتصادی داشت، چرا که موجب شد تلاش های صورت گرفته در یک دهه اخیر برای ایجاد باورملی نسبت به خشکی اقلیم ایران بی‌اثر شود و دوباره رفتارهای ناسازگار با کم آبی در بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی رواج یابند.

پس از یک دهه خشکسالی و هشدارهای پیاپی کارشناسان، به تدریج داشتیم با بخش کشاورزی (که ۹۰ درصد از منابع آبی کشور را مصرف می کند) به این تفاهم مشترک می رسیدیم که دوران فشار به سفره های زیرزمینی برای تولید محصولات آب بر به پایان رسیده، زیرا فرونشست دشت ها ادامه حیات در ۷۰ درصد از مراکز جمعیتی ایران را به خطر انداخته است.

بخش صنعت را به این سطح از آگاهی رسانده بودیم که راه اندازی واحدهای مصرف کننده آب و ایجاد مجتمع های ذوب فلزات در فلات کویری کشور، حتی اگر به ایجاد اشتغال برای محرومان منطقه منجر شود، یقینا آنان را در آینده نزدیک از بی آبی مجبور به مهاجرت خواهد کرد.

بسیاری از مردم هم تحت آموزش رسانه ها و به سبب هشدار دستگاه‌های مسئول به این باور نسبی رسیده بودند که حتی در فصول پربارش، ضرورت دارد الگوی مصرف آب را در زندگی روزمره رعایت کنند، چرا که اولاً هر ثروتی را نباید آنی خرج کرد و ثانیاً زخم ناشی از خشکسالی های مکرّر بر پیکر طبیعت، هنوز التیام نیافته است.

اما شیوه اطلاع رسانی هیجانی روابط عمومی نهادهای مرتبط با سیلاب امسال، محصول کاشته شده در این سال ها را به باد داد و باعث شد تا دوباره میزان مصرف آب در کشور به سطح بحرانی نزدیک شود.

آن زمان که پیاپی خبر دادیم حجم مخازن پشت سدها، انباشته از سیلاب شده و دریچه های خروجی برای تحمل فشار آب باز گذاشته شده اند، باید به فکر بازگشت رفتار ناسازگار با اقلیم و اسراف آب در بخش های مختلف می بودیم. باید به مردم می گفتیم که حجم عمده مخازن پشت سدها را رسوبات همراه سیلاب پر کرده نه آب و غالب منابع تخلیه شده از دریچه‌های خروجی، همراه سیلاب به دریا رفته و کمتر فرصت فرونشست در زمین و سیراب کردن سفره ها را پیدا کرده است.غفلت دستگاه اطلاع رسانی سیل امسال از این واقعیت که عمده بارش ها در استان های غربی بوده و همچنان ۲۸ میلیون نفر از جمعیت ساکن در ۲۳۳ شهر جنوبی، مرکزی و شرقی ایران با تنش آبی دست و پنجه نرم می کنند، جامعه را به این اشتباه انداخت که دوران خشکسالی سپری شده و سالهای ترسالی از راه رسیده اند.

در شرایطی که پیشرفته ترین تجهیزات و شیوه های مطالعات هواشناسی جهان با تردید از اوضاع جوی ۶ ماه آینده گزارش می دهند، روابط عمومی سیل اخیر برای انحراف افکارعمومی از ناکارآمدی مدیریت بحران سیل، به مردم اطمینان داد که دوران خشکسالی سپری شده و ایران در حال تغییر اقلیم است!!! اینک کدام دستگاه کارشناسی می تواند تضمین دهد که فلات ایران سال آبی آینده هم با بارندگی های فراوان روبروست و اقلیم خشک چند ده هزار ساله ما به یکباره تغییر کرده و پرآب شده است؟

تازه ترین گزارش های رسمی نشان می دهد که زیر گوش پایتخت ۱۲ میلیون نفری، سطح زمین در مهرشهر کرج بین ۱۸ تا ۳۰ سانتی متر و در دشت شهریار و ورامین بین ۲۰ تا۵۰ سانتی متر فرو نشسته است ولی شیوه غلط اطلاع رسانی بارش های اخیر، باور این واقعیت که سایه بحران کم آبی همچنان ادامه دارد را برای عامه مردم دشوار کرده است.

سیلاب بهار حتی پرونده ضرورت واقعی سازی قیمت آب در کشور را نیمه کاره رها کرد تا دوباره برای کاشت یک کیلو هندوانه ۲ هزار تومانی، ۲۰۰ لیتر آب ۱۰۰۰ تومانی مصرف کنیم و از یاد ببریم اصفهان و شیراز خشکیده برای شالیکاری مناسب نیست یا کویر یزد، کرمان و خراسان را نباید وادار به فولادسازی کرد.خلاصه اینکه برنامه سازگاری با کم آبی که ظرف چند روز اخیر دوباره ورد زبان محافل کارشناسی و دستگاه های اجرایی شده است، باید در کنار تغییر الگوی کشت در بخش کشاورزی و اصلاح برنامه توسعه صنعتی به فکر ترمیم ارتباطات عمومی و ارتقای شیوه اطلاع رسانی از بارش‌های جوی کشور باشد تا با هر سیلاب زودگذر گول نخوریم و مسحور آینده‌ای پرآب نشویم و باور کنیم که با یک گل، بهار نمی شود.

 نوشته: کامران نرجه

این یادداشت اقتصادی در صفحه 4 روزنامه اطلاعات 4 تیر 1398 درج شده است.