مفهوم واقعی اضطراب و دلهره را باید از کسانی پرسید که ترمز خودروی آنها در سراشیب جاده‌ای کوهستانی عمل نکرده است و با سرعت به سمت وقوع یک حادثه رفته‌اند. شاید فقط در چنین لحظاتی بتوان به عمق معنای استرس پی برد و با خود عهد بست که اگر از این قائله جان سالم به در ببریم، حتماً به ایمنی و سلامت سیستم ترمز خودرومان، بیشتراهمیت خواهیم داد!
ترمز و اهمیت متوقف ساختن به موقع خودرو
سیستم ترمز در خودرو شامل قطعات مختلفی است که عملکرد درست و هماهنگ آنها با یکدیگر، باعث کاهش سرعت و توقف به موقع خودرو به مواقع لزوم می‌شود. کارشناسان این بخش از قطعات خودرو را جزو مهمترین اجزاء و عامل ایمنی خودرو قلمداد می‌کنند. درواقع تصور یک وسیله نقلیه بدون ترمز یا فاقد ترمزایمن هرگز مقدور نیست، زیرا این وسیله نقلیه خواه یک خودرو یا دوچرخه باشد و خواه یک واگن مترو،نخستین و بدیهی‌ترین شاخص سلامت و امنیت را ندارد و مسلماً استفاده عمدی از آن، کار عاقلانه‌ای نیست.
اما بد نیست بدانیم که در میان اجزای سیستم ترمز وسایل نقلیه، مهمترین وظیفه به عهده لنت ترمز، یا بالشتک‌هایی است که با به وجود آوردن اصطکاک با کاسه ترمز، باعث شتاب منفی در خودرو می‌شود و از سرعت حرکت وسیله نقلیه می‌کاهد.
قدرت این سیستم فیزیکی معمولاً ۱۰ برابر شتاب موتور است و همین چسبندگی شدید میان لنت و کاسه ترمز، موجب توقف وسیله نقلیه می‌شود.
لنت ترمز در واقع انرژی جنبشی چرخ‌های یک وسیله نقلیه را به وسیله اصطکاک شدید، به انرژی حرارتی تبدیل و سپس انرژی حرارتی را در فضا پخش می‌کند که با این عمل از سرعت وسیله نقلیه کاسته می‌شود و بتدریج انرژی جنبشی به صفر می‌رسد و وسیله مورد نظر متوقف می‌شود.
با توجه به این عملکرد ساده ولی بسیار حساس، لنت ترمز در وسایل نقلیه باید ضریب اصطکاکی بالا و پایداری داشته باشند و با تغییرات درجه حرارت خاصیت خود را از دست ندهد.همچنین لنت ترمز باید در مقابل سائیدگی استحکام داشته باشد و کاسه ترمز را خراش ندهد.
انواع لنت ترمز در گذشته از نوعی کانی غیرفلزی به نام «آزبست» ساخته می‌شد که برای سلامت محیط زیست بسیار خطرناک است. به همین دلیل از مدت‌ها پیش تولید لنت ترمزهای آزبستی منسوخ شده است و اینک از مواد سازگار با محیط زیست در ساخت این اجزا استفاده می‌شود.
انواع لنت ترمز
امروزه لنت ترمز خودروها از ترکیبات متنوعی نظیر پشم آهن، پشم سنگ، رزین و کائوچو ساخته می‌شود، اما لنت ترمزها را بر مبنای ماده تشکیل دهنده آنها می‌توان به انواع زیر تقسیم کرد:
* لنت‌های ارگانیک:
این لنت ترمزها برای استفاده در شهر بسیار مناسب است، چون میزان خورده شدن آنها قابل قبول است، صدای مزاحمی برای گوش‌ها ندارند، دیسک ترمز را نمی‌سایند و ذرات معلق مضر برای سلامت شما و اطرافیان را در فضا پراکنده نمی‌کنند.
* لنت‌های نیمه فلزی:
این نوع لنت ترمز وقتی که سرد است، به خوبی لنت ترمزهای ارگانیک عمل نمی‌کند. بنابراین در اولین ترمزها باید کمی احتیاط کرد تا لنت‌ها گرم شوند. اما برخلاف این شروع غیر مطمئن، لنت‌های نیمه فلزی هنگامی که داغ هستند، کارایی بسیار خوبی دارند.
* لنت‌های فلزی:
این نوع لنت ترمز مخصوص رانندگی در شرایط سخت است و اگرچه هنگام مصرف دود و صدای شدیدی دارند، اما عملکرد آنها کاملاً مطمئن است.
* لنت‌های سرامیکی:
در لنت ترمزهای سرامیکی هنوز فیبرهای فلزی وجود دارند. اما در آنها به جای استفاده از فولاد از مس استفاده شده است. استفاده از مس باعث شده است که خوردگی کمتر شود و گرما بهتر انتقال یابد. این لنت‌ها کمتر خورده می‌شوند، راحتتر خنک می‌شوند، عمر بیشتر دارند و بسیار کم صدا هستند.
اهمیت استاندارد کیفی لنت ترمز
نکته مهمتر اینکه ساخت لنت ترمز باید مطابق با استانداردهای ایمنی خاصی صورت گیرد تا هنگام نصب بر روی وسیله نقلیه، از عملکرد آن اطمینان داشته باشیم.
مسلماً استفاده از لنت ترمزهای فاقد شاخص‌های استاندارد، ایمنی حرکت با وسیله نقلیه و همچنین سلامت مردم در معابر عمومی را به خطر می‌اندازد.
جالب است که بدانید سالانه میلیون‌ها تن لنت ترمز غیر استاندارد و فاقد کیفیت به بازار ایران وارد می‌شود که عامل اصلی بسیاری از تصادفات رانندگی است.
سید حسین لاجوردی ـ رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع تولیدی لنت ترمز و کلاچ کشور در این باره به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: تقریباً اغلب لنت ترمزهای موجود در بازار، فاقد اطلاعات دقیق و هویت تولیدی است و معلوم نیست توسط چه کسی در کجا و تحت کدام شاخص‌های استاندارد تولید شده اند.
به گفته وی، لنت ترمز یکی از مهمترین قطعات خودرو و سایر وسایل نقلیه است که سلامت و کیفیت آن مستقیماً به ایمنی سرنشینان و رهگذران ربط دارد.
بنابر این هرگونه کوتاهی در تولید این قطعه، جان سرنشینان و یا عابران را به مخاطره می‌اندازد.
لاجوردی میافزاید: خوشبختانه تولید لنت ترمز در ایران تحت استاندارد اجباری است، ولی عمده مشکل در مورد لنت ترمزهایی است که به صورت فله‌ای توسط برخی تولیدکنندگان فاقد هویت، در مکان‌های نامعلوم تولید می‌شود و با بسته‌بندی‌های تقلبی، در بازار به فروش می‌رسد. همچنین عرضه انبوه لنت ترمزهای غیر استاندارد وارداتی، امنیت و سلامت عمومی را به خطر انداخته است.
به گفته لاجوردی، این قبیل لنت ترمزهای تقلبی در سرعت‌های بالا آنچنان داغ می‌شوند که قدرت اصطکاک خود با چرخ‌ها را از دست می‌دهند و به اصطلاح عمل نمی‌کنند. همچنین یکی دیگر از عملکردهای غیرایمن در لنت ترمزهای فاقد استاندارد، سائیدگی سریع و کنده شدن لایه قابل اصطکاک آنها در سرعت‌های بالا و یا به هنگام ترمزهای شدید است.
رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع تولیدی لنت ترمز و کلاچ کشور معتقد است: تولیدات فاقد کیفیت در کشورهای چین، هند و ترکیه با تعرفه ۴ تا ۱۲ درصد به بازار ایران عرضه می‌شود، ولی محصولات استاندارد ایران برای عرضه در بازارهای صادراتی باید ۱۰۰ درصد تعرفه بپردازند که این مساله باعث هجوم لنت ترمزهای ارزان قیمت است و فاقد استاندارد از خارج به بازار ایران شده و ضریب ایمنی رانندگی در کشور را پایین آورده، به طوری که در اغلب تصادفات رانندگی نقش عمل نکردن درست و به موقع سیستم ترمز خودروها، مشهود است.
از طرف دیگر واردات انبوه لنت ترمزهای غیر‌استاندارد، تولید ملی را به حاشیه برده است و اکنون تولیدکنندگان خوشنام و صاحب استاندارد در کشور با کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت واحدهای خود، فعالیت می‌کنند.
لنت ترمزهای تقلبی در بازار
محمود عسگری ـ دبیرانجمن صنایع تولیدی لنت ترمز و کلاچ ایران معتقد است: ظرف سالهای گذشته ۱۴۵ مجوز فعالیت و بهره‌برداری صنایع لنت ترمز از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده است که در حال حاضر حدود ۸۰ درصد آنها غیر فعال‌اند.
به گفته وی، احتمال داده می‌شود که بخشی از لنت ترمزهای فاقد نام و نشان معتبر و بدون کیفیت، از سوی تولیدکنندگانی که قادر به تامین مخارج ساخت لنت‌های استاندارد نیستند، به بازار عرضه شود. در واقع گروهی از تولید کنندگان داخلی، به سفارش کسبه بازار اقدام به ساخت لنت‌هایی می‌کنند که فاقد کیفیت لازم برای ایمنی حرکت است.
این قبیل لنت ترمزها معمولا دارای نام و نشان مشخصی نیست و به صورت فله‌ای به سفارش دهنده عرضه می‌شود. سفارش‌دهنده نیز پس از بسته بندی این لنت ترمزها با جعبه‌های تقلبی، آنها را روانه بازار می‌کند.
عسگری همچنین می‌گوید: به‌طور دقیق ۲۰ تولیدکننده داخلی تحت استانداردهای ملی در حال حاضر مشغول به تولید لنت ترمز در ایران هستند که رقابت نابرابر با کالاهای غیر استاندارد وارداتی، موجب شده است ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت تولیدی آنها بدون استفاده باشد.
وی میزان مصرف لنت ترمزدر ایران را برای خودروهای سبک و سواری ۱۵ تا ۱۷ میلیون دست، برای موتور سیکلت حدود ۸ میلیون دست، برای خودروهای سنگین حدود ۸ هزار تن، برای قطارهای مترو حدود ۵۰ هزار دست و برای قطارهای باری و مسافری حدود ۲۰۰ هزار عدد در سال ذکر می‌کند و می‌گوید: تولید داخلی کفاف تمامی این ظرفیت را می‌کند و حتی آمادگی صادرات سالانه میلیون‌ها دست لنت ترمز به خارج را دارد. با این وجود واردات سالانه ۱۲ هزار تن لنت ترمز بی کیفیت و ارزان قیمت از خارج، بازار را اشباع و تولید داخلی را فاقد صرفه اقتصادی کرده است.
عسگری همچنین سود ۲۸ درصدی تسهیلات بانکی برای نوسازی صنایع لنت ترمز را عامل اصلی بالابودن هزینه تولید نسبت به کالای مشابه خارجی می‌داند و می‌گوید: صنایع خودروسازی ایران نیز متأسفانه در سالهای اخیر گرایش زیادی به استفاده از لنت ترمزهای خارجی پیدا کرده‌اند، در حالی که میلیاردها تومان به تولیدکنندگان داخلی بدهکارند و همین مطالبات سنگین از خودروسازان، توان رقابت صنایع لنت ترمز داخلی را کاهش داده است.
عسگری تاکید دارد نظارت جدی سازمان استاندارد ایران بر عرضه لنت ترمز در بازار و توجه به ایمنی عمومی در واردات لنت ترمز از خارج، موجب کاهش عرضه اجناس تقلبی در بازار می‌شود.
وی می‌گوید: انجمن صنایع تولیدی لنت ترمز و کلاچ کشور دارای آزمایشگاه‌های مجهزی است که به راحتی قدرت سنجش شاخص‌های کیفی انواع لنت ترمز را دارند.
عسگری آن‌گاه از همکاری سازمان ملی استاندارد با انجمن صنایع تولیدی لنت ترمز و کلاچ کشور برای سنجش شاخص‌های کیفی لنت ترمزهای تولیدی و وارداتی استقبال می‌کند و می‌گوید: یقیناً سختگیری دراین بخش باعث کاهش تصادفات رانندگی و ارتقای ایمنی در جامعه می‌شود.
بی توجهی به استاندارد
بدیهی است که استفاده از قطعات فاقد استاندارد در خودرو به ویژه لنت ترمزهای تقلبی، خطرات جبران ناپذیری را برای سرنشینان خودروها و رهگذران کوچه و بازار به همراه دارد. اما عده‌ای از مردم هشدارهای داده شده نسبت به مخاطرات استفاده از قطعات تقلبی را نادیده می‌گیرند و معتقدند که برخی از این هشدارها صرفاً برای توجیه گرانی محصولات داخلی و یا تبلیغ یک برند خاص در جامعه منتشر می‌شود.
مصطفی عروجی ـ راننده تاکسی که برای خرید قطعات خودرو به خیابان چراغ برق تهران آمده است، می‌گوید: وقتی لنت ترمزایرانی گران و کالای مشابه خارجی بسیار ارزانتر است، چرا باید پول بیشتری خرج کنم، مگر درآمد من چقدر است که برای حمایت از تولید داخلی، هر کالایی را گرانتر از حد معمول بخرم؟
وی میافزاید: تاکنون ۲ بار از لنت ترمزهای چینی استفاده کرده‌اند و از کیفیت این کالا راضی‌ام، ضمن آنکه قیمت آن نصف قیمت لنت‌های ایرانی است.
به گفته وی بسیاری از برندهای داخلی که ادعا می‌کنند کیفیت مطلوبی دارند و حقوق مصرف‌کننده را در نظر گرفته اند، فاقد سیستم پشتیبانی و خدمات پس از فروش است و اگر در مصرف آنها به مشکل برخورد کنیم، هیچ مقامی پاسخگو نیست. در این شرایط حداقل بهتراست لنت ترمزهای وارداتی بخریم که ارزانتر است و کمتر ضرر می‌کنیم.
فراوانی لنت ترمزهای تقلبی
محمد علی کارگشا، از کسبه خیابان چراغ برق تهران که بیش از ۲۵ سال در فروش لوازم یدکی خودرو تجربه دارد، این برداشت غلط در مصرف کنندگان نسبت به کالای فاقد استاندارد را خطرناک می‌داند و می‌گوید: نباید فقط به ارزانی یک کالا فکر کرد.
به گفته وی هم اینک تنوع لنت ترمز خودرو در بازار بقدری زیاد است که تشخیص لنت‌های استاندارد را از لنت‌های فاقد کیفیت دشوار کرده است.
این فروشنده لوازم یدکی می‌گوید: این روزها لنت ترمزهای چینی با اسامی مختلف در بازار بسیار زیاد شده و قیمت آنها هم حداقل ۳۰ درصد ارزانتر از لنت‌های ایرانی است و به همین دلیل مشتریان گرایش خاصی به خرید لنت ترمزهای وارداتی دارند.
وی میافزاید: لنت‌های خارجی اغلب مشخصات تایید شده‌ای ندارند و معلوم نیست توســط چه کســانی و چه زمانی به کشور وارد شده اند. حتی بسیاری از آنها بسته‌بندی ندارند و هیچ مشخصاتی روی آنها درج نشده است. با این وجود مشتریان به دنبال اجناس ارزان قیمت هستند و کمتر در مورد مشخصات و استانداردهای کیفی جنسی که خریداری می‌کنند، سئوال دارند.
کارگشا همچنین می‌گوید: گاهی تفاوت قیمت‌های یک دست لنت ترمز نمونه وطنی و نمونه خارجی به ۱۰۰ هزار تومان می‌رسد که خریداران را وادار به انتخاب محصول خارجی می‌کند.
البته نمونه‌های داخلی ارزان قیمتی نیز در بازار وجود دارد که به اسم چینی، ترکیه‌ای و هندی به مشتریان فروخته می‌شود، ولی در حقیقت تولید کشور خودمان‌ست. اما اغلب این قبیل لنت ترمزها هیچ‌گونه مشخصاتی ندارند و یا مشخصات درج شده روی بسته بندی آنها جعلی است. به عنوان مثال روی بسته بندی یکی از لنت ترمزهای نسبتاً معروف و پرفروش در بازار، شماره تلفنی به عنوان مشخصات کارگاه تولید درج شده که متعلق به یک نانوایی است و نشانی درج شده از کارگاه هم مربوط به یک منزل مسکونی در جنوب تهران است!
این فعال صنفی معتقد است که برخورد با این تخلفات محرز، وظیفه سازمان استاندارد و یا سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان است، ولی آنها هم ظاهراً به دلیل آنکه تاکنون شکایتی از این نوع لنت ترمز دریافت نکرده اند، پیگیر برخورد با این کالا در بازار نیستند. فروشندگان نیز این نوع لنت‌ترمز را بدون فاکتور به مشتریان عرضه می‌کنند تا مسئولیتی در قبال این کالا نداشته باشند.
وی می‌گوید: ای کاش خریداران لنت ترمز به این ضرب المثل قدیمی توجه می‌کردند که هیچ ارزانی بی دلیل و هیچ گرانی بی حکمت نیست. اگر قیمت یک نوع لنت ترمز بسیار ارزانتر از انواع دیگر است، به دلیل رعایت نشدن نکات کیفی و استانداردها در تولید آن است.
یک گام مثبت برای ساماندهی بازار
علی اکبر بخشی ـ رئیس اتحادیه صنف قطعات خودرو و ماشین آلات هم با اذعان به وجود برخی کالاهای نامرغوب در بازار از آغاز برنامه ریزی برای برپایی سومین نمایشگاه تخصصی قطعات خودرو و ماشـین آلات خبرمی‌دهد و می‌گوید: این نمایشگاه با حضور ۱۴۰ تولیدکننده و عرضه کننده معتبرقطعات یدکی از ۱۲ اردیبهشت ۹۴ به مدت ۴ روز در تهران برگزار خواهد شد و در آن نمایندگان رسمی صنایع تولیدی و ارائه کنندگان خدمات فنی، تعمیرگاهی و مهندسی مرتبط با خودرو، حضور خواهند یافت.
وی میافزاید: در نمایشگاه یادشده تجهیزات و قطعات یدکی استاندارد خودرو به مردم معرفی می‌شود تا امکان تمایز آنها با اجناس تقلبی و فاقد استاندارد، فراهم آید.
به گفته وی، این شیوه به مصرف کنندگان کمک می‌کند تا تولیدات خوشنام و دارای استانداردهای کیفی را بشناسند و در عین حال تولیدکنندگان و عرضه کنندگان قطعات یدکی را در تعاملی مشترک با مصرف کنندگان قرار می‌دهد تا از نیازهای آنان مطلع شوند و بازتاب مصرف تولیدات خود در بازار را به طور مستقیم دریافت کنند.
اين گزارش در صفحه 5 روزنامه اطلاعات دوشنبه 13 بهمن 1393 درج شده است
http://www.ettelaat.com/etiran/2015/02/02/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%8A%D9%8A-%DA%A9%D9%87-%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D8%A8%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%85%D9%8A%E2%80%8C%DA%AF%D9%8A%D8%B1%D9%86%D8%AF/
خبرنگار اقتصادی روزنامه اطلاعات، فارغ التحصیل علوم ارتباطات اجتماعی، مدرس دوره های کوتاه مدت روابط عمومی، مولف مجموعه کتب بازارشناسی کشورهای اسلامی، کارشناس خبری در حوزه بازرگانی و ، مسکن و حمل و نقل، سردبير سابق ماهنامه چهارراه